حجت‌الاسلام شجاعی: اگر تفاوت فقه کلان و فقه نظام به درستی درک نشود امکان دارد در موضوعات فقه نظام و کلان اختلاط رخ دهد زیرا ممکن است حکم موضوعی در فقه کلان جواز باشد اما در فقه نظام حرمت.
پانزدهمین کرسی ترویجی پژوهشگاه فقه نظام با موضوع تبیین فقه نظام از طریق نقد یکسان انگاری فقه کلان و فقه نظام سه شنبه شب با ارائه و نقادی حجج اسلام حسن شجاعی علی آبادی و سیدیاسر صادقی پژوهشگر پژوهشگاه فقه نظام در مدرسه کریمه اهل بیت(ع) برگزار شد.
در آغاز حجت الاسلام شجاعی به بیان نظرات خود پرداخت و گفت: اگر تفاوت فقه کلان و فقه نظام به درستی درک نشود امکان دارد در موضوعات فقه نظام و کلان اختلاط رخ دهد زیرا ممکن است حکم موضوعی در فقه کلان جواز باشد اما در فقه نظام حرمت.
استاد حوزه و دانشگاه با اشاره به شاخصه های فقه خرد اظهار کرد: فقه موجود یعنی همان فقه خرد، مسأله محور است و به صورت تجزیه ای به موضوعات می پردازد و احکام مکلفین فردی را مورد بررسی قرار می دهد.
وی ادامه داد: رویکرد فقه کلان نیز تجزیه ای و مسأله محور است و فقط موضوع حکم را ارتقا می دهد اما فقه نظام مسأله ساز است و رویکرد ترکیبی دارد و بر خلاف دو فقه دیگر، فقه ربط نگر است.
![]()
پژوهشگر حوزوی اضافه کرد: به عنوان مثال جمله «قام زید فی اللیل» در علم صرف به صورت تجزیه ای و در علم نحو به صورت ترکیبی بررسی می شود به عبارت دیگر هنگامی که مورد سؤال صرفی باشد ارتباط میان کلمات قطع می شود یعنی ارتباط میان زید و قائم نادیده گرفته می شود و در مقابل اگر سؤال نحوی باشد حیثیت ارتباط این دو کلمه کاربرد دارد و زید و قائم با یکدیگر دارای معنا خواهند بود.
وی افزود: پاسخ سؤال صرفی با پاسخ سؤال نحوی متفاوت است و اگر به سؤال نحوی به صورت صرفی پاسخ داده شود ضررش بیشتر از سکوت است؛ فقه خرد و فقه کلان همانند علم صرف رویکردش تجزیه ای است و تنها تفاوت فقه کلان با فقه خرد در تغییر مقیاس است به عنوان مثال گاهی به عنوان یک فرد و گاهی به عنوان یک فاعل حاکمیتی موضوع را مورد بررسی قرار می دهیم که در این صورت سطح خرد به سطح کلان تغییر مقیاس صورت می گیرد اما بازهم رویکرد تجزیه ای است.
در ادامه حجت الاسلام سیدیاسر صادقی به بیان نظرات خود پرداخت و گفت: در این نظریه باید مشخص شود از تفاوتی که میان فقه نظام، کلان و خرد بیان می شود توصیفی است یا توصیه ای زیرا هرکدام دارای لوازم مخصوص به خود هستند.
![]()
پژوهشگر پژوهشگاه فقه نظام ادامه داد: در این نظریه بیان شد که فقه خرد رفتار فردی، فقه کلان رفتار اجتماعی و فقه نظام رفتار مرتبط است از سوی دیگر بیان شد که مکلف حاکمیتی در فقه کلان است همچنین بیان شد که فقه کلان موضوع ساز نیست بر خلاف فقه نظام؛ اما آیا در فقه خرد به رفتار اجتماعی پرداخته نمی شود؟ آیا باب ولایت فقیه در فقه موجود یا امر به معروف رفتار اجتماعی نیست؟ اگر آنچه که گفته شد فقه خرد است، شامل رفتار اجتماعی نیز می شود.
در پایان نیز حجت الاسلام شجاعی در پاسخ به انتقادات حجت الاسلام صابری اظهار کرد: مسأله مورد نظر در این جلسه مبحث فقه نظام است و تلاش شده است به تبیین آن پرداخته شود بلکه مباحث فقه نظام بسیار فراوان است که این جلسه گنجایش آنها را ندارد./